Looptijd: medio 2024 t/m dec 2025
Financier: Ministerie van Justitie en Veiligheid

Nederland staat voor de maatschappelijke opgave om de hulp en bescherming aan kinderen en volwassenen (0-100) zodanig te organiseren, dat de veiligheid in gezinnen en huishoudens verbetert, de betrokkenen zich beter gezien en gehoord voelen en er minder gedwongen maatregelen nodig zijn. Vaak hangt onveiligheid in gezinnen en huishoudens samen met andere problemen, denk aan psychische ontregeling en verslaving, bestaansonzekerheid en/of (complexe) scheidingen. Het duurzaam doorbreken van onveiligheid en de totstandkoming van een gezonde en veilige thuissituatie vraagt dan ook om een systeemgerichte integrale aanpak.

Dit vraagt om een gezamenlijke inzet op ‘volwassenenproblematiek’ en andere vormen van samenwerking tussen de betrokken partners, zoals lokale teams, veiligheidsteams, ggz, verslavingszorg en sociaal domein. Vanuit dat inzicht is in 2021 in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de ministeries van Justitie en Veiligheid (JenV) en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming opgesteld. Phrenos draagt met twee projecten bij aan dit programma: het ontwikkelen van een Kompas en een actieonderzoek in samenwerking met Instituut Publieke Waarden (IPW).

Kompas

Binnen dit landelijke programma wordt binnen het project ‘volwassenenproblematiek’ een Kompas ontwikkeld dat erop gericht is de domeinoverstijgende samenwerking te versterken om zo achterliggende problemen bij onveiligheid thuis, zoals schulden, verslavingen, woonproblemen, psychische problemen duurzaam aan te pakken. Hiermee willen we lokale teams, veiligheidspartners, ggz-aanbieders en partijen op het vlak van bestaanszekerheid ondersteunen om te komen tot lerende, regionale (netwerk)samenwerking vanuit een gedeelde visie. Centrale vraag van dit onderzoek is: Hoe komen we tot een integrale, domeinoverstijgende en systeemgerichte netwerkaanpak voor volwassenenproblematiek bij onveiligheid thuis?

Het Kompas borduurt voort op het eerder door Phrenos ontwikkelde Kompas gericht op samenwerking tussen ggz en sociaal domein. Naast deskresearch en expertinterviews denkt er een gemêleerde ontwikkelgroep mee. De eerste versie van het Kompas wordt getoetst in de praktijk en aan de hand daarvan aangescherpt en verrijkt. Door de kennis en ervaring vanuit de verschillende betrokken domeinen goed mee te nemen willen we ervoor zorgen dat het eindproduct straks optimaal aansluit bij de praktijk.

Actieonderzoek

Met een actieonderzoek ondersteunen we aan de hand van de doorbraakmethode Proeftuinen met casussen die vastlopen of knellen op het gebied van problematiek van de volwassen leden van een gezin of huishouden, waarbij de problematiek in ieder geval een psychische en/of verslavingscomponent bevat en waar de veiligheid in het geding is. Daarbij kan het zowel gaan om het voorkomen dat problemen (verder) uit de hand lopen (preventief), dan wel het voorkomen van herhaling. Samen met betrokkenen uit de regio en de gezinnen maken we Doorbraakplannen die helpen om de noodzakelijke doorbraak te realiseren. Phrenos brengt hier ggz-specifieke kennis en kennis over domeinoverstijgend werken bij in. Vraagstukken die aan de orde kunnen komen zijn bijvoorbeeld “In hoeverre kunnen we problemen bij kinderen of ervaren onveiligheid minimaliseren door snelle en systeemgerichte hulp te organiseren bij problemen bij ouders/verzorgers, bijv. op het gebied van passende behandeling of juist tijdige uitstroom uit behandeling?”

In het Doorbraakplan neemt het perspectief van het gezin of huishouden altijd een centrale plaats in. Om gezamenlijk te leren van de casuïstiek zjjn er daarnaast leersessies en een aantal landelijke uitwisselingsbijeenkomsten waarin proeftuinen hun plannen en inzichten kunnen uitwisselen om zo te leren van elkaar. Zo dragen we samen bij aan het vormgeven van het Toekomstscenario. Naast het versterken van de regionale praktijk, gebruiken en verrijken we de opgedane kennis op zo’n wijze dat ook de niet-deelnemende regio’s hiervan kunnen leren. Opgedane inzichten en oplossingen die relevant zijn voor andere proeftuinen/regio’s verwerken we tot een handzaam product, zoals een voorbeelddocument over hoe bepaalde samenwerking ondanks verschillen in bekostiging wél vorm kan krijgen. Samen met betrokkenen werken we bovendien toe naar een onderbouwd advies, dat waar nodig input levert voor stelselwijzigingen. Hiervoor hebben het IPW en Phrenos regelmatig gesprekken met betrokken ministeries en andere onderzoekslijnen die lopen. Wilt u meer weten over dit actieonderzoek of wilt u hieraan deelnemen? In deze informatiebrief staat meer informatie.

 Christine Kuiper: “De proeftuinen in dit programma laten zien dat het bieden van tijdige en passende hulp aan volwassenen en ouders bijdraagt aan het voorkomen van gedwongen maatregelen en uithuisplaatsingen van kinderen, met alle (mentale) consequenties van dien. Het doorbreken van intergenerationele patronen en voorkomen of op tijd herstellen van trauma kan op termijn zorgen voor minder volwassenen met psychische problemen. We zijn vanuit Phrenos blij dat we hieraan mogen bijdragen.”

Meer weten?

Neem dan contact op met Christine Kuiper, projectleider vanuit Phrenos: ckuiper@kcphrenos.nl.