Alleen geestelijke gezondheidszorg is voor deze doelgroep niet toereikend. Wensen en zorgbehoeften van mensen met ernstige psychische aandoeningen gaan vaak over universele thema’s. Denk aan geaccepteerd en erkend worden als volwaardig persoon, goede persoonlijke relaties met familie, vrienden en kennissen, actief zijn in vrijetijdsbesteding en andere sociale activiteiten en het deelnemen aan werk of onderwijs. Deze zorg is in de praktijk vaak moeilijk te realiseren, omdat regelgeving, bekostiging, werkwijzen en cultuur van al deze sectoren verschillen. De kwaliteit van zorg voor deze doelgroep dreigt hierdoor te verwateren. Zeker in tijden van bezuinigingen.

Effectieve zorg

Wereldwijd zijn rehabilitatie, herstel en participatie steeds meer kernbegrippen in de zorg voor mensen met ernstige psychische aandoeningen (GGZ Nederland, 2009; Van Hoof et al., 2013). Over het algemeen richt de behandeling van cliënten zich op het bereiken van herstel.

Herstel gaat over het opbouwen van een zinvol en bevredigend leven. Gedefinieerd door de persoon zelf, al dan niet met doorlopende of terugkerende symptomen of problemen. Herstel kent doorgaans drie dimensies: symptomatisch herstel, persoonlijk herstel en maatschappelijk herstel.

Voor de behandeling bestaan (internationale) richtlijnen. Deze richtlijnen bieden een overzicht van bewezen effectieve zorg voor specifieke aandoeningen, zoals psychose of bipolaire stoornissen. Specifiek voor mensen met ernstige psychische aandoeningen bestaan er in Duitsland en Spanje al behandelrichtlijnen. In Nederland is er een Generieke Module Ernstige psychische aandoeningen ontwikkeld. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie heeft in aanvulling op de generieke module een handreiking De psychiater komt over de brug gepubliceerd. Ook werd een richtlijn voor toeleiding en bemiddeling naar werk gepubliceerd. Deze handreiking is sinds april 2018 beschikbaar.

Onderzoek laat zien dat diverse interventies effectief zijn.  Van een aantal psychosociale interventies (cognitieve gedragstherapie, familie-interventies) en rehabilitatiemethodieken zoals Individuele Plaatsing en Steun (IPS), Individuele Rehabilitatie Benadering (IRB) en Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen (SRH) is bekend dat ze goed werken.

Het F-ACT-model

Omdat patiënten uit deze doelgroep op meerdere levensgebieden problemen hebben, is het van belang dat de zorg in samenhang wordt geboden. Het F-ACT-model <linken naar methode FACT > voorziet in deze samenhang. F-ACT staat voor Flexible Assertive Community Treatment en is een Nederlandse bewerking van het Amerikaanse ACT-model dat meer intensieve (bemoei)zorg biedt.

Psychische en verslavingsproblemen

Bij de combinatie van een ernstige psychiatrische stoornis met ernstige verslavingsproblemen is er het geïntegreerde dubbele diagnosebehandeling-model (IDDT-model). Deze bewezen effectieve behandeling voorziet in gecombineerde aandacht voor (en de interacties tussen) psychiatrische en verslavingsproblematiek. Dit gebeurt vanuit een multidisciplinair team (bijvoorbeeld een F-ACT-team), waarin beide expertises zijn samengebracht. Deze patiënten vallen echter vaak tussen wal en schip, omdat ze in de verslavingszorg of in de ggz behandeld worden. Er is nog steeds te weinig oog voor de samenhang van de gecombineerde problemen, terwijl ze zeer met elkaar verweven zijn. Meer informatie over dubbele diagnose en de behandeling is te vinden op de website van het Landelijke Expertise- en implementatiecentrum Dubbele Diagnose (LEDD).<link toevoegen>