De publicatie Kompas ernstige psychische problemen en kwaliteit van leven. Hoe zorg en sociaal domein kunnen bouwen aan samenhang, kwaliteit en innovatie is onlangs door Kenniscentrum Phrenos afgerond en beschikbaar gekomen. Het draagt bij aan de kwaliteit van leven van mensen met ernstige psychische problemen en sluit aan bij de opgaven zoals genoemd in het Integraal Zorgakkoord, zoals het realiseren van passende zorg en het verminderen van druk op de ggz door het versterken van de sociale basis.
Waarom dit Kompas?
Mensen met ernstige psychische problemen ervaren knelpunten op meerdere levensgebieden. Zij krijgen te maken met verschillende zorg- en hulpverleners en (informele) ondersteuners. Dat bemoeilijkt het organiseren van samenhang in zorg, begeleiding en ondersteuning; versnippering van het aanbod ligt op de loer. Als we willen dat iedereen volwaardig mee kan en mag doen, moeten we vertrekken vanuit de mens die we voor ons hebben, in plaats vanuit domeinen en bijbehorende wetten en regels. Dit Kompas wil een richtsnoer zijn voor iedereen die in deze beweging mee wil gaan.
Wat houdt het Kompas in?
Het Kompas ondersteunt sociaal professionals (denk aan wijkteammedewerkers of ggz-begeleiders), ervaringsdeskundigen en beleidsmakers binnen sociaal domein, ggz, verslavingszorg en aanpalende domeinen als wonen en veiligheid bij het zorgdragen voor een goed én samenhangend aanbod voor mensen met ernstige psychische problemen en hun naasten.
“Momenteel werken we met het Kompas in Zaanstreek/Waterland, Doetinchem, Arnhem, Renkum en Deventer”
De navigatiefunctie van het Kompas is gemaakt met hulp van een bundeling van kwaliteitseisen, richtlijnen en standaarden voor goede zorg, begeleiding en ondersteuning. Projectleider Christine Kuiper: “We zijn op vijf plekken in Nederland met het Kompas aan de slag. Door in deze regio’s het Kompas te toetsen bij cliënten, hun familie, uitvoerders en beleidsmakers in zorg en welzijn, wonen en veiligheid, ontstaat een beeld van wat al op orde is en wat nog om aandacht vraagt. Het Kompas draagt bij aan een gezamenlijke visie en een concreet verbeter- en vernieuwingsplan om deze visie te kunnen realiseren. Let wel: het Kompas is geen blauwdruk, elke regio is immers anders. Wél geeft het Kompas een impuls aan de onderlinge verbinding, gemeenschappelijke taal, implementatie van herstelgericht werken en de daarbij wenselijke cultuuromslag.”
Werken met het Kompas
Het Kompas wijst de weg aan de hand van vijf stappen die organisaties in principe zelf kunnen doorlopen. Desgewenst kan Phrenos een traject op maat faciliteren tegen kostprijs. Na het doorlopen van deze stappen ligt er een concreet actieplan voor verbetering en vernieuwing in de gemeente, organisatie of regio. De stappen zijn:
- Formeer een (kern)groep van beleidsmakers, uitvoerders en (familie-) ervaringsdeskundigen uit zorg en sociaal domein en aanpalende terreinen zoals wonen en veiligheid.
- Breng de situatie van het werkgebied in beeld: verzamel feiten en cijfers over de doelgroep, het aanbod en in hoeverre randvoorwaarden op orde zijn.
- Aan de slag met het Kompas: maak met een domeinoverstijgende groep een klantreis. Vul vervolgens het Kompas in. Op basis van wat opvalt, wat prioriteit heeft kom je tot een gedeelde ambitie en concreet actieplan.
- Aan de slag in de praktijk: reflecteren, leren en evalueren. In deze stap geef je de ambitie in de praktijk vorm.
- Omgaan met systeemknelpunten: signaleer en agendeer systemische belemmeringen die niet in de eigen invloedssfeer liggen. Dit draagt bij aan de gewenste veranderingen.
Christine Kuiper: “Wat bijvoorbeeld opviel in de plekken waar we aan de slag zijn is het ontbreken van kennis over de invloed van bestaansonzekerheid op psychische problemen. We zoeken vaak sectorgebonden naar oplossingen, maar goede zorg is niet altijd behandeling, maar kan ook schuldhulp zijn. Tegelijkertijd is het van belang dat een schuldhulpverlener oog heeft voor psychische problematiek. Ander punt is de overbelasting van mantelzorg. Het ondersteunen (en niet alleen benutten) van mantelzorg is echt een aandachtspunt. Daarbij hoef je niet altijd alles zelf te kunnen, je kunt juist ook de mogelijkheden en expertises in het formele of informele netwerk benutten.”
Zelf aan de slag?
Het project Kompas zorg en sociaal domein bij complexe ggz-problematiek wordt gefinancierd door ZonMw en loopt nog tot de zomer van 2023. Voor meer informatie kunt u terecht bij projectleider Christine Kuiper (ckuiper@kcphrenos.nl).
Het Kompas is een initiatief van Kenniscentrum Phrenos, Mind, Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), Zorgverzekeraars Nederland en Valente. Zij maken tevens deel uit van de stuurgroep van dit traject.
