Ruim 250 mensen bezochten Het Nationale Psychose Congres op 28 september 2023 in de Eenhoorn te Amersfoort. Het thema was Psychose, samenleving en jij.
De dagvoorzitters Wim Veling (psychiater en hoogleraar psychiatrie UMCG) en Marieke Pijnenborg ((hoogleraar, vakgroep klinische en ontwikkelingsneuropsychologie Rijksuniversiteit Groningen) loodsten met interviews en humor het geïnteresseerde publiek door het programma.
De ochtend begon met een gesprek tussen Bauke Koekkoek (lector aan Hogeschool van Arnhem en Nijmegen/Politieacademie, sociaalpsychiatrisch verpleegkundige crisisdienst, Pro Persona) en dagvoorzitter Wim Veling over de groeiende vraag naar GGZ-hulp. Bauke presenteerde een alternatief perspectief en stelde dat de groeiende hulpvraag deels te wijten is aan de snellere en complexere samenleving waarin we meer interacties hebben, voor meer keuzes staan en te maken hebben met stijgende verwachtingen en een afnemend gevoel van gemeenschap. Problemen die mensen ervaren in deze maatschappelijke context zijn veelal de aanleiding voor crisisgevallen en moeilijk op te lossen met een individuele zorgaanpak binnen de GGZ. Wat hierbij kan helpen is om problemen te benaderen vanuit het maatschappelijk perspectief en om te werken vanuit algemene principes waardoor er voldoende ruimte blijft voor maatwerk.
Hierna waren er flitspresentaties van vier onderzoeksters. Zij waren tevens de finalisten voor de posterprijs die aan het einde van de middag werd uitgereikt.
Akke-Marij Ariesen (RuG) presenteerde een protocol voor een sportinterventie om maatschappelijke participatie te verhogen bij een eerste psychose.
Nina Grootendorst (Erasmus MC) vertelde over haar onderzoek naar de associaties tussen een stedelijke omgeving en psychotische ervaringen bij adolescenten. Het bleek dat adressendichtheid en de mate van groen in de omgeving effect kunnen hebben op psychotische ervaringen, in een grotere mate bij jongens dan bij meisjes.
Janneke van Houts (GGZ Centraal) presenteerde haar bevinding dat mensen na een eerste psychose minder sociaal contact en steun ervaren, maar dit niet samenhangt met sociale cognitieve vaardigheden.
Ten slotte vertelde Josephien Jansen (RuG) over haar kwalitatief onderzoek naar financiële problemen bij mensen met een psychotische kwetsbaarheid. De financiële problemen bleken vaak complex en de risicofactoren daarvoor zijn zowel gerelateerd als ongerelateerd aan de psychotische kwetsbaarheid.
Joke van der Meulen (familie-ervaringsdeskundig adviseur (F)GGZ, VZ en sociaal domein) vervolgde het programma met een persoonlijke lezing vanuit haar eigen ervaringen met de complexiteit van psychoses die haar zoon heeft meegemaakt. Voor naasten kunnen psychoses onmacht, hulpeloosheid en onbegrip met zich meebrengen. Joke stelt dat alleen begrip de problemen als gevolg van onbegrepen gedrag – wat veel breder is dan verward gedrag – niet wegnemen. Joke pleit voor een open houding vanuit de zorg(verleners) naar de onmacht en onwetendheid. Het is belangrijk om elkaars perspectief te begrijpen en er zou zorg moeten zijn voor alle betrokkenen.
Informatiemarkt en postersessie
Tijdens de lunchpauze konden de bezoekers stands bezoeken van
Anoiksis: Vereniging voor en door psychosegevoelige mensen;
Akwa ggz
KR8Nederland: Herstelmethode voor mensen met psychosegevoeligheid en
Stichting Weerklank: Over stemmen horen en aanverwante ervaringen
Tevens waren er 10 posters over wetenschappelijk onderzoek op het gebied van psychose en over zorginnovatie.
Middagprogramma
Na de lunchpauze werd een spontaan sportief intermezzo verzorgd door twee medewerkers van de Vitaliteitsfabriek:
Dagvoorzitter Marieke Pijnenborg interviewde Philippe Delespaul (hoogleraar Innovatie in de geestelijke gezondheidszorg Universiteit Maastricht en psycholoog). Ze bespraken het VN-verdrag Handicap, waarin staat dat alle rechten van toepassing zijn op iedereen, ook op hen die psychisch lijden. In het interview werden verschillende situaties besproken: preventieve vrijheidsberoving door de rijvaardigheid te ontzeggen bij mensen die een psychose hebben gehad en discriminatie op basis van exclusie van mensen met een psychotische kwetsbaarheid bij een hulpvraag aan de verslavingszorg. Uit het interview kwam het belang van het publieke dialoog en de maatschappelijke verantwoordelijkheid voor de gelijkheid van mensen met psychisch lijden naar voren.
Nadat er in de ochtend vooral aandacht was besteed aan mensen met een vroege psychose, stond de presentatie van dr. Mariken de Koning (Psychiater Mentrum Herstelondersteunende Vervolgklinieken, Senior onderzoeker afdeling Onderzoek Arkin) vooral in het teken van mensen met langdurige psychotische klachten, die weinig of geen herstel bereiken met de behandelingen die ze gehad hebben. Mariken belichtte een aantal dilemma’s die het onderzoek in deze groep kunnen bemoeilijken zoals de benaming van deze groep, het betrekken van ervaringsdeskundigen, verschillen in perspectief en het kiezen van de juiste uitkomstmaten. Een aantal projecten over woonwensen werden uitgelicht en er werd afgesloten met een aantal aanbevelingen: er moet blijvend worden ingezet op richtlijnconforme behandelingen en er moet meer aandacht komen voor verschillende aspecten zoals perspectiefverschillen, de ‘gewone’ relatie met naasten, voldoende woon- en werkplekken, financiële problemen en het doen van leuke dingen.
Mr. dr. Rob Keurentjes (rechter-plaatsvervanger, Rechtbank Gelderland) gaf een lezing over zorgverlening voor kwetsbare personen, de grens tussen vrijwillige, assertieve en verplichte zorg en de rol van een rechter in het aanvraagproces van een zorg- of crisismaatregel. De rechter bepaalt of er terecht wordt gehandeld en welke zorg wordt ingezet bij mensen die zich verzetten tegen een behandeling. In beginsel moet alle zorg ambulant en vrijwillig zijn. Alleen wanneer (risico op) ernstig nadeel niet weggenomen kan worden, wordt de zorg opgeschaald. Bij een zorgmachtiging (ZM), wordt de zorgverlener gemachtigd om zorg toe te passen bij verzet. Dit is al een vorm van dwang, die voorkomen dient te worden. Maar hoeveel druk, dus welke vorm van drang, mag er worden opgevoerd daarvoor? De scheidslijn tussen drang en dwang blijkt erg dun. Vaak vervalt het verzet zodra er een ZM is uitgesproken, omdat men wel een vorm van berusting vindt in de uitspraak van een rechter.
Posterprijsuitreiking
De dag werd afgesloten met de uitreiking van de posterprijs. David van den Berg, voorzitter van de posterjury, maakte de winnaar bekend: en de posterprijs 2023 ging naar… dr. Nina Grootendorst met haar poster over de effecten van een stedelijke omgeving op psychotische ervaringen bij adolescenten. De jury was unaniem, roemde de actualiteit van het onderzoek, de grote groep deelnemers en de goede verwoording en presentatie van de onderzoeksgegevens en resultaten zowel op de poster als tijdens haar flitspresentaties. Download de poster
