Op 3 oktober jl. vond in Antropia in Driebergen het jaarlijkse Nationale Psychose Congres plaats met als thema ‘Naasten’. Een schot in de roos, want in een uitverkochte editie van het congres kwamen meer dan 300 zorgprofessionals, onderzoekers, belangenbehartigers en naasten bijeen. Thema: ‘Een psychose heb je niet alleen’. Een bruisend programma met veel gevarieerde sessies waarin de belangrijke rol van naasten belicht werd.

Plenair programma

De dagvoorzitters Marieke Pijnenborg en Wim Veling openden de dag en leidden de deelnemers de hele dag door het programma.

Ypsilon-directeur Bert Stavenuiter blikte in zijn lezing terug op het 40-jarig bestaan van Ypsilon, o.a. met behulp van geluidsfragmenten van oprichter Ria van der Heijden. Hij benadrukte het grote belang van de triadische samenwerking in de ontwikkeling van zorg voor mensen met een psychotische kwetsbaarheid en hun naasten. Samen beslissen cliënt, naasten en hulpverleners wat het beste is. Deze triadische samenwerking stond de rest van het congres ook centraal.

Kinderarts en moeder Brenda Koop gaf de openingslezing: “Ik was al 25 jaar kinderarts en werd toen plotseling geconfronteerd met de psychosegevoeligheid van mijn 19-jarige zoon. Met een schok realiseerde ik me hoe weinig ik wist over psychoses”. Brenda Koop nam de bezoeker mee in een ontroerend verhaal achter de schermen. Wat heeft ze ervan geleerd? Op basis van haar persoonlijke ervaringen geeft ze tips voor haar collega-zorgprofessionals: “Betrek naasten vanaf het begin en zorg voor laagdrempelige toegang tot zorg. Zinvolle dagbesteding is heel belangrijk. Herstellen doe je met elkaar”.

Vervolgens leidde Wim Veling een driegesprek tussen Martijn Kole, Joke van der Meulen en Tine Hendriks, over de triadische setting tussen cliënt, naasten en zorgprofessionals. Er was aandacht voor de behoefte van ouders om meer ruimte te krijgen in gesprekken met zorgverleners en voor hun actieve betrokkenheid bij het herstelproces. Een belangrijk inzicht is dat omdat een psychose niet alleen de cliënt, maar ook anderen om hen heen beïnvloedt, herstel een gezamenlijk proces is.

Flitspresentaties: onderzoeken uit het veld

Tijdens de flitspresentaties presenteerden enkele onderzoekers hun werk.

Gwen van Huygen presenteerde haar kwalitatieve onderzoek naar de ervaringen van naasten van Amsterdammers met ernstige psychische aandoeningen. Het laat zien dat het herstelproces van naasten een eigen dynamiek heeft en dat elke naaste op verschillende momenten andere behoeftes en ondersteuning nodig heeft.

Dido Prins besprak haar onderzoek naar kleinschalige wooninitiatieven voor psychosegevoelige personen, opgezet door ouders. Ze lichtte de rol van familieleden en de noodzaak van een stabiele, veilige woonomgeving toe, waar naasten betrokken blijven maar ook ruimte krijgen om los te laten wanneer nodig.

Stéphanie Dijkstra onderzoekt het herstel na een eerste psychose. Ze benadrukte dat herstel voor iedereen uniek is, met de relatie tussen de cliënt en zijn omgeving als centraal punt. Het is belangrijk om te begrijpen hoe mensen (cliënten en naasten) betekenis geven aan hun ervaringen in het herstelproces.

Op het congres waren verder 14 posterpresentaties van relevant wetenschappelijk onderzoek te zien.

Workshopprogramma

Op het congres waren twee verschillende rondes van respectievelijk 7 en 6 workshops te volgen, over zeer diverse relevante onderwerpen. Van sociale contacten, hoe samen te werken met naasten, het toepassen van yoga, tot de netwerkintake of het omgaan met verlies en rouw omdat je naaste gezondheidsverlies lijdt. Bekijk het programma voor een overzicht van alle workshops.

Middagprogramma

Een muzikaal intermezzo werd verzorgd door popkoor Enjoy, bestaande uit cliënten en medewerkers van GGZ Drenthe. Met veel vreugde en energie wisten ze de bezoekers even de wereld door een roze bril te laten zien. Hoogleraar Lieuwe de Haan deed daarna zijn uiterste best om dit optreden te evenaren met een lezing over de effectiviteit van familie-interventies. Hij liet zien dat psycho-educatie voor familieleden leidt tot een significant lager terugvalpercentage bij cliënten, dan andere interventies.

Bert Stavenuiter, directeur Ypsilon, ging in zijn tweede lezing in op de toekomst van Ypsilon. Is er iets veranderd in 40 jaar? Stavenuiter antwoordt aan het eind van het congres volmondig: “Ja. De relatie met de patiënt is gelijkwaardiger geworden. Er is meer besef dat naasten een cruciale rol spelen in het zorg- en herstelproces. Er is een Zorgstandaard Naasten met werkkaarten, waaronder een die gaat over de veelgestelde vraag over privacy. In de toekomst zal ervaringskennis nog meer de sleutel zijn in de nieuwe vorm van zorg.”

Daarna liet psychiater en hoogleraar psychiatrie Iris Sommer de kersverse resultaten van de vier jaar follow-up van de HAMLETT-studie zien, een groot onderzoek naar de effecten van vroege medicatie afbouw na remissie van een eerste psychose. Vroege dosisverlaging of stopzetting leidde in het eerste jaar tot meer terugval en een lagere kwaliteit van leven, maar vanaf het tweede jaar tot beter functioneren, en vanaf het derde jaar tot minder symptomen. De voordelen op lange termijn zijn waarschijnlijk niet direct het gevolg van minder medicatie, maar van de mogelijkheid om zelf keuzes te maken over hun behandeling.

Margot Metz wint posterprijs

De traditionele posterprijs ging naar Margot Metz voor haar poster over herstellen van én in de triade, waarin ze een heel concrete toolbox presenteerde. De bezoekers van het congres beoordeelden deze poster als duidelijke winnaar! In het project werkten GGz Breburg, Tranzo, en Amsterdam UMC samen. Lees het nieuwsbericht over de posterprijs.

Afsluiting

Het congres werd feestelijk afgesloten door een tweede optreden van Enjoy uit Drenthe. De organisatie (congrescommissie vanuit het Netwerk Vroege Psychose) kan terugkijken op een zeer inspirerend en geslaagd congres.

Auteurs: Nienke Buist is promovenda bij de onderzoeksgroep Klinische en Ontwikkelingsneuropsychologie van de Rijksuniversiteit Groningen. Suzanne Hofsteenge doet haar onderzoeksmaster in Klinische Neuropsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen.