Ervaringsdeskundigheid wordt steeds vaker beroepsmatig ingezet binnen zorg en welzijn. Een mooie ontwikkeling. Maar het is niet altijd duidelijk wat er nodig is en wat ervaringsdeskundigen, andere professionals, beleidsmakers en bestuurders moeten doen om ervaringsdeskundigheid goed in te zetten. De nieuwe generieke module Ervaringsdeskundigheid geeft handvatten.

De generieke module Ervaringsdeskundigheid ondersteunt de praktijk om ruimte te maken voor ervaringskennis als belangrijke kennisbron  naast professionele en wetenschappelijke kennis.

“Bij ervaringskennis gaat het om ervaringen van ontwrichting en van het zoeken naar nieuwe balans in het leven, ofwel herstel. Daarnaast is ervaringskennis de kennis die meekomt met de rol van cliënt: afhankelijkheid, stigma, machtsongelijkheid, maatschappelijke ongelijkheid etc. Het reikt over de grenzen van het persoonlijke en is de basis voor de emancipatiebewegingen..” – Nicole van Erp, senior wetenschappelijk medewerker Zorg & Participatie bij het Trimbos-instituut.

Professionele ervaringsdeskundigen hebben geleerd om hun ervaringskennis constructief in te zetten. Niet alleen om anderen te ondersteunen, maar ook om de zorg persoonsgericht en toegankelijk te maken. En om ervoor te zorgen dat mensen met ontwrichtende ervaringen gewoon mee kunnen doen in de samenleving.

 Aan de slag met concrete handvatten

De generieke module geeft handvatten aan iedereen die een rol speelt bij de inzet van ervaringsdeskundigheid in het domein van zorg en welzijn. Zoals ervaringsdeskundigen, andere professionals, beleidsmakers en bestuurders. Daarnaast biedt de module aanbevelingen voor de organisatie en facilitering van de inzet van ervaringsdeskundigheid binnen de eigen organisatie.

“Bij deze generieke module zijn een samenvattingskaart en werkkaarten beschikbaar. De samenvattingskaart biedt een beknopt overzicht van de generieke module en de belangrijkste aanbevelingen. Verder zijn drie werkkaarten ontwikkeld: een over de implementatie van ervaringsdeskundigheid, een over monitoring van dit implementatieproces en een over zorgproducten ervaringsdeskundigheid.” – Dienke Boertien, Stafmedewerker Herstel en Ervaringsdeskundigheid bij Kenniscentrum Phrenos.

Het perspectief van cliënten is belangrijk

De generieke module laat zien dat het perspectief van cliënten belangrijk is bij begeleiding en herstel. Om ruimte voor herstel en eigen regie te voelen, is een open sfeer en een gelijkwaardige omgangsvorm tussen cliënt en behandelaar nodig. Hierin speelt ervaringsdeskundigheid een grote rol.

“Ervaringsdeskundigheid vind je binnen de organisatie, maar ook via zelfhulp vanuit de cliëntenorganisaties, zelfregie- en herstelinitiatieven. In beide vormen staan de waarden van vrije ruimte en gelijkwaardige omgangsvorm centraal. De ervaringsdeskundige zorgt er daarmee voor dat wordt aangesloten bij het herstel- of ontwikkelproces van de persoon om wie het gaat. Het is mooi dat de generieke module aandacht heeft voor de brede inzet van ervaringsdeskundigheid.”– Dwayne Meijnckens, Projectmedewerker Kennis, Innovatie en Onderzoek bij MIND

Unieke toevoeging van ervaringsdeskundigen

In de generieke module wordt de onderscheidende rol van ervaringsdeskundige ten opzichte van andere professionals benadrukt. Ervaringsdeskundigen moeten dit voor zichzelf helder hebben en onder woorden kunnen brengen. Daarna kunnen ze vragen hierover in het team en de organisatie beantwoorden en met andere professionals in gesprek gaan over hoe hun kennis en ervaring het beste gebruikt kan worden.

 De rol van andere professionals

Ook andere professionals kunnen leren hoe ze open kunnen zijn over hun eigen ervaringen. Van belang is dat zij inzicht ontwikkelen over de betekenis en waarde van ervaringskennis en hoe dit verschilt van professionele en wetenschappelijke kennis. Dan pas kunnen professionals deze drie vormen van kennis aanvullend aan elkaar inzetten. Dit draagt bij aan het verminderen van stigma en helpt andere professionals om op een persoonlijke manier over ontwrichting en stigma met cliënten in gesprek te gaan.

Wat er nodig is

Om ervaringsdeskundigheid goed in te zetten, is het nodig dat het team of de organisatie een gedeelde visie heeft op ervaringsdeskundigheid. Voor iedereen moet helder zijn wat ervaringsdeskundigen toevoegen aan het team. Daarnaast dienen ervaringsdeskundigen de mogelijkheid te krijgen om onderling ervaringen uit te wisselen (peer-support) binnen en buiten de eigen organisatie.

De generieke module Ervaringsdeskundigheid is ontwikkeld door het Trimbos-instituut en Kenniscentrum Phrenos, in opdracht van de Vereniging van Ervaringsdeskundigen met financiering van ZonMw. De ontwikkeling van de generieke module Ervaringsdeskundigheid is onderdeel van het Kwaliteitssysteem voor Ervaringsdeskundigen, dat is uitgevoerd door VvED, Trimbos-instituut, Kenniscentrum Phrenos en Hogeschool Windesheim.