Looptijd: 2018-2025
Phrenos onderzoekt sinds 2018 het beloop van een psychose bij mensen met een verschillende psychoseduur. Een bijzonder onderzoek, want tot op heden beperkten meta-analyses zich tot risicogroepen of mensen in de eerste episode van een psychose. Dit ‘nieuwe’ onderzoek geeft inzicht in herstel in verschillende fases en de facetten die dit herstel beïnvloeden.
Bestaand onderzoek naar beloop
Psychosen en psychotische stoornissen zijn psychiatrische aandoeningen die leiden tot beperkingen in meerdere domeinen. Ook bestaat er een verhoogde kans op terugval en langdurig zorggebruik. Gelukkig verdwijnen in de loop van de tijd de klachten weer bij 75 tot 90% van de mensen (Van Os, Lynscott, Myin-Germeys, Delespaul & Krabbendam, 2009). Inzicht in het beloop van een psychose levert hier een belangrijke bijdrage aan.
De afgelopen jaren is door veel studies geprobeerd een beeld te creëren over het beloop van een psychose en welke factoren het wel of niet herstellen van een psychotische stoornis voorspellen en beïnvloeden. McGorry en collega’s (2010) hebben een overzicht met stadia in het beloop van een psychose gemaakt die loopt van verhoogd risico op het ontwikkelen van een psychose tot aan een chronisch klachtenpatroon met verminderd perspectief op herstel. Deze stadia hangen samen met de duur van de psychose.
Analyses focussen op eerste stadium
Er zijn verschillende meta-analyses uitgevoerd die kijken naar het beloop, het herstel en de voorspellers die dit beloop en herstel beïnvloeden bij mensen met een psychose. Deze meta-analyses richten zich voornamelijk op studies die focussen op mensen in de eerste episode van een psychose (bijv. Alvarez-Jimenez et al., 2012; Bora & Murray, 2014; Lally et al., 2017; Santesteban-Echarri et al., 2017) of op mensen met een verhoogd risico op het ontwikkelen van een psychose (bijv. Bora & Murray, 2014; Fusar-Poli et al., 2012; 2015).
Huidig onderzoek
In deze meta-analyse onderzoeken we het beloop van een psychose op diverse uitkomstdomeinen bij mensen met een verschillende psychoseduur. Dit geeft inzicht in:
● herstel op vier verschillende uitkomstdomeinen:
1. maatschappelijk functioneren
2. symptomatisch herstel en zorggebruik
3. subjectief welbevinden en kwaliteit van leven
4. cognitie;
● de verschillende fases van herstel: is er een verschil tussen mensen in hun eerste episode van een psychose en mensen die al langduriger in zorg zijn;
● de facetten die dit herstel beïnvloeden.
Met deze informatie kunnen we aanbevelingen doen over psychosezorg en over de richting van vervolgonderzoek.
Beschrijving van het onderzoek
Het onderzoek geeft antwoord op twee vragen.
● In hoeverre herstellen mensen met een psychose of psychotische stoornis op bovengenoemde vier uitkomstdomeinen? Wat zijn de verschillen tussen mensen met een verschillende psychoseduur?
● Welke factoren beïnvloeden dit beloop?
Onderzoeksaanpak
Vier aparte meta-analyses op de vier bovengenoemde uitkomstdomeinen moeten het antwoord leveren op bovengenoemde vragen op. Per meta-analyse nemen we alle studies mee die mensen met een psychose minimaal één jaar volgen en de uitkomsten op meerdere meetmomenten presenteren.
We berekenen voor iedere studie de verbeterscore en clusteren deze uitkomsten. Daarbij maken we onderscheid in uitkomsten tussen studies die de volgende cliëntenpopulaties volgen:
● Mensen met een eerste psychotische episode: minder dan twee jaar na de eerste psychose.
● Mensen die kortgeleden hun eerste psychose hebben gehad: twee tot vijf jaar na eerste psychose.
● Mensen die een middellange tijd geleden hun eerste psychose hebben gehad: vijf tot tien jaar na eerste psychose.
● Mensen die een lange tijd geleden hun eerste psychose hebben gehad: meer dan tien jaar na eerste psychose.
We vergelijken de verbeterscores tussen de studies met deze vier aparte cliëntenpopulaties. Daarnaast bekijken we welke facetten binnen deze studies en deze cliëntenpopulaties de uitkomsten beïnvloeden. Op deze manier brengen we het beloop van deze vier uitkomstdomeinen in kaart en onderzoeken we in hoeverre dit het beloop beïnvloedt.
Planning
Dit project is begin 2018 gestart en wordt door het Kenniscentrum Phrenos in samenwerking met het Amsterdam UMC in de vorm van een promotietraject uitgevoerd. De eerste publicatie gaat over het beloop en het herstel van het maatschappelijk functioneren en wordt in het eerste kwartaal van 2020 ingediend. De laatste publicatie, over het beloop en herstel van cognitie, wordt ongeveer eind 2022 afgerond.
Publicaties
1 Publicatie over maatschappelijk functioneren
Lars de Winter, Chrisje Couwenbergh, Jaap van Weeghel, Ilanit Hasson-Ohayon, Jentien M. Vermeulen, Cornelis L. Mulder, Nynke Boonstra, Kete M. Klaver, Matthijs Oud, Lieuwe de Haan, Wim Veling (2022). Changes in social functioning over the course of psychotic disorders–A meta-analysis, Schizophrenia Research, Volume 239,55-82, https://doi.org/10.1016/j.schres.2021.11.010.
Nederlandstalige samenvatting
2 Publicatie over symptomatisch herstel
Winter, L. de, Vermeulen, J.M., Couwenbergh, Chr. a.o. (2023) Short- and long-term changes in symptom dimensions among patients with schizophrenia spectrum disorders and different durations of illness: A meta-analysis. Journal of Psychiatric Research, 164, August 2023, 416-439. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2023.06.031
Nederlandstalige samenvatting
3 Publicatie over persoonlijk herstel en kwaliteit van leven
Winter, L. de, Jelsma, Jentien, A., Vermeulen, M., Weeghel, J. van, Hasson-Ohayon, I., Mulder, C.L., Boonstra, N., Veling, W., Haan, L. de (2024). Long-term Changes in Personal Recovery and Quality of Life Among Patients With Schizophrenia Spectrum Disorders and Different Durations of Illness: A Meta-analysis. Schizophrenia Bulletin sbae045, 13 april 2024, https://doi.org/10.1093/schbul/sbae045
Nederlandstalige samenvatting
4. Publicatie over cognitief functioneren bij een schizofrenie-spectrumstoornis
De Winter, L., Jelsma, A., Vermeulen, J. M., van Tricht, M., van Weeghel, J., Hasson-Ohayon, I., … & de Haan, L. (2024). Long-Term Changes in Cognition Among Patients With Schizophrenia Spectrum Disorders and Different Durations of Illness: A Meta-Analysis. The Journal of Clinical Psychiatry, 85(4), 57058.
Nederlandstalige samenvatting
Literatuur
Alvarez-Jimenez, M., Priede, A., Hetrick, S. E., Bendall, S., Killackey, E., Parker, A. G., … & Gleeson, J. F. (2012). Risk factors for relapse following treatment for first episode psychosis: a systematic review and meta-analysis of longitudinal studies. Schizophrenia research, 139(1-3), 116-128.
Bora, E., & Murray, R. M. (2013). Meta-analysis of cognitive deficits in ultra-high risk to psychosis and first-episode psychosis: do the cognitive deficits progress over, or after, the onset of psychosis? Schizophrenia bulletin, 40(4), 744-755.
Fusar-Poli, P., Bonoldi, I., Yung, A. R., Borgwardt, S., Kempton, M. J., Valmaggia, L., … & McGuire, P. (2012). Predicting psychosis: meta-analysis of transition outcomes in individuals at high clinical risk. Archives of general psychiatry, 69(3), 220-229.
Fusar-Poli, P., Rocchetti, M., Sardella, A., Avila, A., Brandizzi, M., Caverzasi, E., … & McGuire, P. (2015). Disorder, not just state of risk: meta-analysis of functioning and quality of life in people at high risk of psychosis. The British Journal of Psychiatry, 207(3), 198-206.
Lally, J., Ajnakina, O., Stubbs, B., Cullinane, M., Murphy, K. C., Gaughran, F., & Murray, R. M. (2017). Remission and recovery from first-episode psychosis in adults: systematic review and meta-analysis of long-term outcome studies. The British Journal of Psychiatry, 211(6), 350-358.
McGorry, P. D., Nelson, B., Goldstone, S., & Yung, A. R. (2010). Clinical staging: a heuristic and practical strategy for new research and better health and social outcomes for psychotic and related mood disorders. The Canadian Journal of Psychiatry, 55(8), 486-497.
Santesteban-Echarri, O., Paino, M., Rice, S., González-Blanch, C., McGorry, P., Gleeson, J., & Alvarez-Jimenez, M. (2017). Predictors of functional recovery in first-episode psychosis: A systematic review and meta-analysis of longitudinal studies. Clinical psychology review, 58, 59-75.
Van Os, J., Linscott, R. J., Myin-Germeys, I., Delespaul, P., & Krabbendam, L. (2009). A systematic review and meta-analysis of the psychosis continuum: evidence for a psychosis proneness–persistence–impairment model of psychotic disorder. Psychological medicine, 39(2), 179-195.
