Er zijn verschillende definities van herstel geformuleerd. Eén van de bekendste is die van William Anthony:

“Recovery is a deeply personal, unique process of changing one’s attitudes, values, feelings, goals, skills and/or roles. It is a way of living a satisfying, hopeful, and contributing life even with limitations caused by the illness. Recovery involves the development of new meaning and purpose in one’s life as one grows beyond the catastrophic effects of mental illness.” (1993)

Deze en andere definities geven een algemene betekenis van herstel die in elk persoonlijk proces genuanceerd zal worden. De inrichting van herstelondersteunende zorg is steeds een zoektocht naar hoe dat proces recht te doen.

Sinds de jaren negentig wordt er (inter)nationaal onderzoek gedaan naar hoe herstel te begrijpen en herstelondersteuning vorm te geven (Van Weeghel e.a., 2019).

Kenmerken van herstel en Herstelondersteuning

Om herstel en herstelondersteuning te begrijpen zijn verschillende lijsten met kenmerken opgesteld.  Op basis van herstelverhalen stellen Dröes en Plooy (2010) drie dimensies vast:

• Herstel van gezondheid (of herstellen van symptomen)
• Herstel van maatschappelijk functioneren
• Herstel van de persoonlijke, psychologische identiteit

Internationaal wordt het CHIME-model veel gehanteerd (Leamy, M e.a., 2010). De letters van het model staan voor:

• Connectedness
• Hope
• Identity
• Meaning in life
• Empowerment

Latere publicaties vullen deze kenmerken aan. Slade et al. (2012) benoemt o.a. religie en spiritualiteit als kenmerken die voor de zwarte minderheid (in de VS) van belang zijn. Ellison et al. (2016) constateren dat in de herstelliteratuur aandacht voor trauma en culturele diversiteit ontbreken. Stuart et al. (2017) benadrukken het belang van aandacht voor het lijden. Een aantal andere artikelen gericht op een specifieke onderzoekspopulatie brengen andere kenmerken naar voren: mensen met een persoonlijkheidsstoornis hechten aan veiligheid en aan autonomie in het herstelproces en het opbouwen van een identiteit als motor voor verandering (Shepherd et al. 2016). Voor mensen in de forensische setting is in het reine komen met de gepleegde misdaad een cruciaal kenmerk (offender recovery) (Clarke et al. 2016). Voor mensen met een psychische aandoening in combinatie met middelmisbruik zijn steun van familie en peers, sociale participatie, een holistische benadering, nieuwe identiteit en spiritualiteit en betekenisvolle activiteiten van belang (De Ruysscher et al. 2017). Mensen met eetstoornissen hechten aan psychologisch welbevinden naast de remissie van symptomen en zien herstel als een proces zonder eind (De Vos et al. 2017) (zie voor een overzicht van de literatuur tussen 2010 en 2018 Van Weeghel et al. 2019).

Aandacht voor al deze nuanceringen ondersteunt de ontwikkeling van genuanceerde herstelondersteuning. Tegelijk schiet elke differentiatie tekort om de samenhang en de kenmerken van het persoonlijke en unieke proces van herstel te vangen. Van dat samenhangende geheel van persoonlijke ervaringen heeft alleen de persoon zelf weet. Dit is een onderscheidend kenmerk van ‘ervaringskennis’.