Prof. dr. Jim van Os, Voorzitter Divisie Hersenen, Universitair Medisch Centrum Utrecht
De visie van de patiëntenfederatie tot 2030 vat de uitdaging voor de zorg als volgt samen: Meer mens, minder patiënt. Maar de invoering van een ‘mensgerichte’ zorg is geen sinecure. De zorg in de Zvw is georganiseerd rond fee-for-service richtlijnbehandelingen gericht op symptoomreductie, waar weinig tijd is voor ontmoeting en samen begrijpen. Verandering op korte termijn is urgent gewenst.
De ggz is een excellent pilotgebied voor handelingsonderzoek op weg naar verandering. Enerzijds is er de formele ggz in de Zvw met een sterke diagnostisch-specialistische oriëntatie, een focus op evidence-based richtlijnbehandelingen en een kwaliteitsbegrip van standaard symptoomreductiematen in landelijke databases. Een groot probleem in de formele ggz is dat juist mensen met complexe zorgbehoeften – en hun naasten – problemen ervaren in de toegang tot de zorg.
Anderzijds er is ook een groeiende informele of parallelle ggz gekenmerkt door psychische variatie als onderdeel van diversiteit, integratie van ziekte, leren van ervaringsdeskundigheid, empowerment en ‘behandelingen’ in de vorm van verbinding bieden, draagbaar maken van lijden, social holding of gemeenschapskracht, sociale economie en weerbaarheidsbevordering. In de parallelle ggz is een sterke focus op juist de groep met complexe zorgbehoeften. De parallelle ggz is te vinden in sociale gezondheidsnetwerken in de wijk (wCommunities), in de herstelacademies, bij de herstelondersteuners, in de eCommunities (online ‘multideskundige’ platformen rond specifieke psychische problemen die jaarlijks door miljoenen worden bezocht) en in allerlei social holding en sociale economie initiatieven op het snijvlak van de Zvw en de Wmo (figuur).
Wij voorzien een nieuw tijdperk van kanteling, waarbij steeds meer ggz-zorgbehoeften, enkelvoudig en complex, zullen worden gekanaliseerd in een groeiend ecosysteem van parallelle ggz, die wordt gekenmerkt door relationeel, flexibel, meta-evidence-based en soms anoniem werken. De formele richtlijn ggz uitgenodigd om nieuwe werkwijzen te bedenken om bij deze beweging aan te kunnen sluiten. Hoe gaan we dat aanpakken?