Professional (behandelaren): Dit onderzoek laat zien dat deelname aan lotgenotencontact nuttig kan zijn voor je cliënt. Lotgenotencontact kan een belangrijke aanvulling zijn op de reguliere ggz-behandeling. Deelname blijkt op zowel het klinische als persoonlijke hersteldomein effectief. Met name patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen (ernstige depressie, psychische, angst, bipolaire stoornissen) lijken te profiteren van lotgenotencontact. Verwijs je cliënten naar lotgenoten-initiatieven, bijvoorbeeld bij de patiëntenvereniging of regionale herstelinitiatieven.
Mensen met ervaringskennis/psychische problematiek: Dit onderzoek laat zien dat contact met lotgenoten waardevol is in de weg naar herstel. Deelnemen aan lotgenotencontact kan helpen om te werken aan herstel en het leren omgaan met psychische problemen waar je mee te maken hebt in dagelijks leven. Het blijkt niet alleen te kunnen helpen bij persoonlijk herstel (bijvoorbeeld meer hoop, en meer grip op het leven), maar contact met lotgenoten kan zelfs bijdragen aan de afname van klachten.
Wetenschap: Eerdere meta-analyses naar peer support waren specifiek gericht op een bepaalde groep patiënten (bijv. alleen postnatale depressie) of bekeken specifieke vormen van peer support (bijv. alleen 1-op-1 lotgenotencontact). Wij breidden de huidige kennis uit door meer en verschillende studies voor lotgenoten-programma’s te betrekken. Zo bevestigen we niet alleen het eerder gevonden effect van peer support op persoonlijk herstel, maar vinden ook effecten voor klinisch herstel.
Achtergrondinformatie: Hoewel het aantal initiatieven om lotgenoten met psychische problematiek te treffen blijft groeien, is er relatief weinig onderzoek naar de effectiviteit ervan op herstel. Bij herstel is niet alleen de afname van klachten van belang, maar staat het leren omgaan met de aandoening op de voorgrond. Lotgenoten kunnen elkaar hierin steunen.
Methode: In dit onderzoek bundelden en analyseerden onderzoekers de resultaten van 28 gerandomiseerde gecontroleerde studies naar lotgenoten-initiatieven voor mensen met psychische problemen. We bekijken of deelname aan lotgenoten-initiatieven bijdroeg aan herstel.
Hoe definiëren we herstel?: We deelden herstel op in 3 categorieën:
- Klinisch herstel, afname van klachten;
- Persoonlijk herstel, het hervinden van persoonlijke identiteit en het hernemen van regie op het eigen leven;
- Functioneel herstel, ofwel maatschappelijk functioneren: het ontwikkelen van sociale rollen in het dagelijks leven (werk, studie, vrijetijdsbesteding).
Over welke groep mensen gaat het?: We selecteerden alle onderzoeken gericht op volwassenen met psychische problematiek, zoals angst, depressie en psychose. Programma’s voor mensen met verslavingsproblematiek werden niet meegenomen.
Wat verstaan we onder lotgenoten?: Een lotgenoot, in het Engels ‘peer’, is iemand die is hersteld, of in herstel is, van psychische problematiek. Alleen lotgenoten-programma’s die volledig door lotgenoten werden gegeven werden meegenomen in het onderzoek. Lotgenoten-initiatieven die gedeeltelijk door een professional of iemand die persoonlijk niet te maken heeft met herstel van psychische problematiek werden niet geselecteerd.
Resultaten: Niet eerder heeft onderzoek de resultaten van 28 lotgenoten-studies kunnen bundelen. We vinden het eerste wetenschappelijke bewijs dat lotgenotencontact helpt om klachten te verminderen, ofwel klinisch herstel. Ook bevestigen we het eerder gevonden effect van lotgenotencontact op persoonlijk herstel (het leren omgaan met de aandoening, zoals vergroten van hoop en verbinding). Met name mensen met ernstige psychische problematiek (zoals ernstige depressie, psychose en bipolaire stoornissen) leken te profiteren. Voor deze groep waren de resultaten op alle drie de hersteldomeinen direct na deelname aan het lotgenoten-programma veelbelovend. Er leek geen verschil in effect te zijn tussen verschillende typen programma’s (bijvoorbeeld een-op-een versus groepsvorm) en verschillende psychische problematiek (milde depressieve klachten versus ernstige psychische problematiek).
Discussie: Deze resultaten laten zien dat deelname aan lotgenotencontact een nuttige aanvulling kan zijn op professionele behandeling. Echter, de resultaten staan niet vast. Het onderzoek naar lotgenoten-programma’s is ingewikkeld, er zijn veel factoren die meespelen die niet allemaal bekend zijn en dus onderzocht kunnen worden.
Smit, D., Miguel, C., Vrijsen, J., Groeneweg, B., Spijker, J., & Cuijpers, P. (2022). The effectiveness of peer support for individuals with mental illness: Systematic review and meta-analysis. Psychological Medicine, 1-10. doi:10.1017/S0033291722002422
