Over relaties en eenzaamheid bij mensen met ernstige psychische problemen
Vrijdagmiddag 23 april 2021 van 13.00 tot 15.30 uur.
Dit webinar was een online aanbod voorafgaand aan de live Studiedag Maatschappelijk Herstel en sociale inclusie op 18 november 2021.
Mensen zijn op vele manieren onderling verbonden en op elkaar aangewezen. In ons eentje kunnen we immers niet in onze emotionele, sociale en materiële behoeften voorzien. Daarvoor is enig ‘sociaal kapitaal’ nodig: relaties die gekenmerkt worden door wederkerigheid en onderling vertrouwen, en die ons in staat stellen om ieders wensen en doelen te realiseren. Vooral duurzame verbindingen – zoals familiebanden, vriendschappen en partnerrelaties – zijn hierbij van groot belang. Natuurlijk geldt dit ook voor degenen onder ons die met (ernstige) psychische problemen te kampen hebben. Bij hen kunnen betekenisvolle relaties het herstelproces stimuleren. Omgekeerd leidt het herstelproces tot het aangaan van betekenisvolle relaties: als herstel op gang komt, wordt vaak het oude netwerk weer deels geactiveerd en zoekt men ook nieuwe contacten.
Niettemin ervaren veel mensen met ernstige psychische problemen grote tekorten in hun sociale leven. Zij lopen het risico te vereenzamen en gemarginaliseerd te raken. Behoeften aan gezelschap, intieme relaties en seksualiteit blijven heel vaak onvervuld.
Ervaren zij deze problemen nog sterker in deze tijd van besmettingsgevaar, lockdowns en andere contactbeperkingen? Voor een deel van hen zal dat het geval zijn, maar voor anderen kan het gedeeltelijk ook opluchten als sommige sociale verplichtingen wegvallen.
Dikwijls ontbreekt het aan gerichte ondersteuning bij het aangaan en behouden van sociale contacten en relaties. Mogelijk onderschatten hulpverleners de problemen en wensen van hun cliënten op dit gebied, achten zij zichzelf onvoldoende in staat om cliënten hierin goed te ondersteunen of zien zij ondersteuning op dit gebied niet als hun rol. Specifieke kennis en vaardigheden op dit gebied zijn vaak te weinig voorhanden. Tegelijkertijd weten we dat de steun van familie, vrienden en medecliënten minstens zo belangrijk is als professionele steun. Verder moet er op het gebied van sociale relaties volop gebruik worden gemaakt van ervaringskennis. Zo bieden zelfhulp- en herstelgroepen goede gelegenheden om het isolement te doorbreken, sociaal kapitaal op te bouwen, en zelfvertrouwen op het gebied van relaties op te doen.
Dagvoorzitters
Diana Roeg (onderzoeker Tilburg University) en Sarita Sanches (stafmedewerker onderzoek en beleid Kenniscentrum Phrenos) coördineerden de dag.
Programma
13.00 uur Opening voorzitters
13.05 uur Thérèse van Amelsfoort (psychiater en hoogleraar Transitiepsychiatrie aan de Universiteit van Maastricht): Waarom moeten we ons bezighouden met eenzaamheid van mensen met psychische aandoeningen?
In deze korte inleiding ging in op de lichamelijke en psychische gezondheidsproblemen die voortkomen uit eenzaamheid. Eenzaamheid is vooral een probleem van jongeren (<25) en ouderen (>65). Interventies voor deze doelgroepen zijn onder andere Join Us (https://www.join-us.nu) en Een tegen eenzaamheid. Van Amelsfoort schreef een column over eenzaamheid in het Tijdschrift voor Psychiatrie
Download de presentatie
Thomas Pruijsen (Projectmedewerker Werk en Ambassadeurs, Samen Sterk zonder Stigma): Stigma op eenzaamheid – Hoe doorbreken we het?
Thomas Pruijsen vertelde over zijn ervaring met eenzaamheid en heeft een eigen psychische kwetsbaarheid. Hij is hier open over op social media, maar weet dat het soms nog moeilijk is om om hulp te vragen. Hij vertelde wat hem heeft geholpen en wat je als hulpverlener kunt doen. Download de presentatie
Brynmor Lloyd-Evans (Associate Professor, Division of Psychiatry UCL Deputy Director, NIHR Mental Health Policy Research Unit): Meta-analyse onderzoeksresultaten
Dr Brynmor Lloyd-Evans from University College London will provide an overview of approaches to addressing loneliness for people with mental health conditions and the current evidence for their effectiveness. He described an innovative, socially-focused programme for loneliness for people with treatment resistant depression in secondary care: the Community Navigators programme. Download de presentatie
Barbara Montagne (Klinisch psycholoog GGZ Centraal): Rol sociale cognitie, ervaringen cliënten, mogelijke ‘oplossingen’
Sociale contacten iedereen heeft ze nodig!
Mensen zijn sociale wezens en het is bekend dat sociale contacten een positieve invloed hebben op ons welzijn. De recente pandemie heeft dit meer dan ooit onderstreept. Een gezond sociaal leven is echter niet voor iedereen een vanzelfsprekendheid. Wat kunnen we leren van het afgelopen jaar en wat betekent dit voor onze stappen richting de toekomst? Download de presentatie
Hierna volgde een reeks deelsessies:
1. Sociale inclusie en sociale cohesie – Yvonne Visser & Laura Müller, Het Bruisnest
Zelfredzaamheid is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Nu daar steeds meer de focus op komt vanuit de Wmo vinden wij het belangrijk dat er ook aandacht blijft voor de kwetsbare positie waarin mensen zich kunnen bevinden, zonder voorbij te gaan aan de eigen kracht.
Bij Het Bruisnest krijgen mensen weer de ruimte om hun kwaliteiten te ontdekken en te ontwikkelen. Door het opdoen van positieve ervaringen en het inzetten van die eigen kracht groeit het zelfvertrouwen en ontstaan er weer kansen om volwaardig mee te doen in de samenleving. Hierbij mogen we het belang van betekenisvolle relaties tussen mensen niet onderschatten: ontmoeting en het versterken van sociale netwerken behoren dan ook tot onze doelen. Wij willen streven naar sociale inclusie en sociale cohesie voor een samenleving waar iedereen zijn positie in mag nemen en zijn stem kan laten horen.
2. Verminderen van eenzaamheid, vraaggericht of aanbod gestuurd? – Birgit Sporken, R92
Aansluiten bij wat mensen zelf willen en kunnen is wat mensen en organisaties willen doen. De praktijk blijkt om allerlei reden weerbarstig. Er bestaan meer kant en klaar- interventies dan vraaggericht ontwikkelde steun.
In deze workshop verkennen we met elkaar de voors- en tegens van beide werkwijzen. We brainstormen over mogelijke verbeteringen, die bij kunnen dragen aan de praktijk van de workshopdeelnemers. Download samenvatting
3. Nabijheid/ seksualiteit – José de Jager, klinisch psycholoog GGz NHN
All we need is love, toch? Het aangaan van intimiteit en seksualiteit is echter niet voor iedereen even makkelijk. Kom meer te weten over de drempels die mensen met EPA kunnen tegenkomen in het aangaan van intimiteit en seksualiteit en kom brainstormen over hoe deze drempels te overwinnen.
4. Anders kijken naar eenzaamheid – het Steunend Relationeel Handelen als basis voor een aanpak die werkt – SRH-coaches Jessica Gerritsen en Femke Kemink
Deze workshop start met een filmpje van ervaringsdeskundig SRH-docent Marie-Jeanne van der Ploeg. Zij neemt je mee van haar ervaring tot specialist in de aanpak van eenzaamheid.
In de workshop ga je aan de slag met: hoe je Steunend Relationeel Handelen in zet bij het ontluiken van de wens, de behoefte, de verandering naar minder eenzaam en meer verbonden met jezelf, de ander en de activiteiten. Je ontdekt hoe je vanuit de vier kernhandelingen: verbinden, verstaan, verzekeren en versterken kunt werken.
5. Dit Ben Ik – de kracht van oude en nieuwe ervaringen in het terugdringen van eenzaamheid – Lisette van der Meer, senior onderzoeker Lentis ART
Ervaringen ons maken tot wie we zijn als mens. En ervaringen doe je op wanneer je er op uit gaat en activiteiten onderneemt. Dit klinkt heel logisch, maar wanneer je verblijft in een instelling is het niet altijd zo vanzelfsprekend. Met Dit Ben Ik trachten we de eenzaamheid en het verlies van identiteit te bestrijden!
Tijdens de sessie zullen we een korte pitch geven van het rad van Dit Ben Ik. Jacob de Jong (Bob Dylan fan, adviseur van Dit Ben Ik en voormalig cliënt van het Lentis terrein Dennenoord) en Lisette van der Meer (senior-onderzoeker ART Lentis en Universitair Docent, Rijksuniversiteit Groningen) zullen vervolgens aan de hand van een aantal stellingen met de deelnemers in gesprek gaan. Samen zullen we exploreren op welke manier Dit Ben Ik kan bijdragen om eenzaamheid in de psychiatrie tegen te gaan.
Organisatie
Kenniscentrum Phrenos i.s.m. Kwintes, R92, MIND en Lentis
